Je zonden zijn je motivatie

Tegenstand bieden

Afgelopen juli 2017 waren er bij de G20 top in Hamburg weer rellen en confrontaties tussen demonstranten en politie. Bij de G20 top komen jaarlijks de 20 rijkste en invloedrijkste landen bij elkaar om over zaken als internationale financiële systemen te praten. De demonstranten komen op deze top af omdat ze tegenstand willen bieden tegen datgene waar deze rijkste landen voor staan, namelijk; sociale ongelijkheid, globalisatie en milieuvervuiling. Door de aanwezigheid van de politie voelden deze mensen zich geprovoceerd en omdat ze al boos waren ontstonden er rellen.

In dit stukje komen twee voor iedereen heel bekende gedragskenmerken voor, hebzucht en woede. Er zijn mensen die vanuit hebzucht misschien meer claimen dan sociaal geaccepteerd wordt en er zijn mensen die daar  boos om worden en in de tegenaanval gaan. Maar waarom hebben we dit soort gedrag eigenlijk en is het zo slecht als het in eerste instantie lijkt?

7 Zonden

In de 14e eeuw heeft de katholieke kerk al zeven zonden genoteerd die eigenlijk ontspoorde gedragskenmerken zijn, te weten: Hebzucht, Afgunst, Trots, Luiheid, Woede, Lust en Vraatzucht. Margriet Sitskoorn schrijft in haar boek ‘Passies van het brein’ hoe deze gedragskenmerken in ons brein tot stand komen en wat ze precies betekenen.

Als je het hebt over zonden, dan klinkt dat niet zo positief, maar Sitskoorn beschrijft hoe onze  hersenen op een bepaalde manier afwegingen maken om in actie te komen. De afwegingen zetten ons aan tot acties om te overleven, als individu, als groep en als soort. Als we hierbij, volgens onze hersenen, goed gehandeld hebben of complimenten krijgen van iemand anders, dan komen er stoffen vrij in onze hersenen die ons een goed gevoel geven. Bijvoorbeeld een gevoel van verbondenheid met een andere mensen, zoals in een gezamenlijke demonstratie.

Bezit claimen als positieve actie

Laten eens kijken naar hebzucht. Hebzucht gaat eigenlijk over bezit claimen. Stel je had vroeger als dorp veel tijd gestoken in het verbouwen van voedsel, het verzamelen van hout en maken van kleding. Het dorp en haar bewoners hebben daarmee een bezit te geclaimd om de winter te kunnen overleven. Dat is geen zonde, dat is een motivatie geweest om hard gewerkt is? Maar voordat de winter echt begint komen de bewoners van het naburig dorp langs en nemen al het eten en de warme kleding mee. Als onze hersenen ons dan niet zouden vertellen dat we ons bezit moeten claimen en dat we boos moeten worden vanwege het onrecht dat ons wordt aangedaan, dan zouden we de winter niet overleven. Bezit claimen is een middel om te kunnen leven van de inspanningen die jezelf hebt gedaan.

Hebzucht als zonde

Maar er zit ook een sociaal kenmerk aan bezit claimen vast. Als je steeds meer bezit claimt gaan de mensen om je heen daar op reageren. Ze voelen dan een ongelijkheid die we sociaal niet meer oké vinden. Je hebzucht maakt de overlevingskansen van andere mensen kleiner. Zo is er tegenwoordig steeds meer te doen om de 1% van de bevolking die nu (2018) meer dan de helft van het vermogen in de wereld bezit. Een demonstratie bij een G20 top is een sociale tegenreactie op te veel bezit claimen ten koste van anderen. Je kunt dus doorslaan in een gedragskenmerk en dan wordt het een zonde, vanuit het oogpunt van de mensen om je heen.

Een korte opsomming

Kijken we kort naar de andere zonden dan gaan deze ook over persoonlijke of sociale overleving.

Afgunst gaat over zelfreflectie. Je vergelijkt zet jezelf ten opzichte van een ander binnen een sociale groep. Bijvoorbeeld ten opzichte van je collega’s. Zelfreflectie zet je aan tot actie om minstens te bereiken wat een ander bereikt, uiteindelijk is dat goed voor de groep. Maar als het fout gaat wordt je misschien afgunstig op een ander.

Trots gaat over een bewust zelfbeeld op basis van je gedrag, hoe denkt de groep over jou. Dit zet je aan tot actie om iets te doen voor een ander zonder er zelf iets voor terug te verwachten. Hier zal je door de groep om geprezen worden. Maar als je jezelf steeds belangrijker vind worden dan de goede daden die je doet, dan spreken we van trots.

Luiheid gaat over onverschilligheid om het leed van anderen. Andersom geredeneerd, empathie voor het leed van anderen zet je aan tot actie. Hulp bieden, vertrouwen geven. De demonstratie bij de G20 top kende een relatief klein aantal demonstranten als je dat afzet tegen het aantal mensen die  geraakt worden door de beslissingen van de top. Mogelijk dat dit een sociale luiheid van veel mensen is.

Woede gaat over onrecht, onrecht gedaan aan ons of onze groep. Dit is een heel krachtige voorwaartse actie gerichte emotie. Woede heeft ook een sterke invloed  op de mensen om je heen, als jij boos wordt, dan wordt de groep boos. Dit lijkt misschien negatief, maar in het voorbeelden van de demonstraties tegen de G20 top willen de demonstranten graag dat er meer mensen samen met hen boos worden. Dan maken ze meer kans een verandering te bereiken.

Lust gaat over het verlangen naar seks, als dit een geven en nemen is met onderling goedvinden, dan ontstaat er een sterke bond tussen twee mensen. Deze bond is noodzakelijk om kinderen groot te brengen, maar ook om een steun in het leven te hebben. Maar als lust niet meer is dan internetporno, dan is er dus ook geen sprake van elkaar steunen.

Vraatzucht gaat over de behoefte aan eten. Stel dat onze hersenen ons niet motiveerden om te gaan eten, dan gingen we domweg zitten om vervolgens dood te gaan van de hongeren. Maar bij vraatzucht sla je aan de andere kant door, je behoefte aan het gevoel van eten is zo groot dat je niet meer kan stoppen.

Balans in je motivatie

De 7 zonden zijn in essentie positieve krachten in onze hersenen die ons in beweging brengen, gericht op overleven en sociaal samenleven. Deze krachten worden pas een probleem als we ze niet meer beheersen en we doorslaan naar extreem gedrag. Dan doen we onszelf of anderen er kwaad mee en dan worden het zonden.

Ieder persoon heeft een strijd te voeren om zijn hersenen zo bij te sturen en te trainen dat zijn gedrag in balans blijft. Een beetje trots mag bijvoorbeeld best. Maar als je naast je schoenen gaat lopen dan zie je op een gegeven moment je eigen fouten niet meer en dan ga je dus jezelf en anderen pijn doen. Trots is één van de grootste valkuilen voor wereldleiders, die gewoon in hun hoofd plaats vindt.

Onze hersenen zijn gericht op gewoontes, iets wat we herhalen gaat steeds beter. Maar als we iets aan de gewoontes in ons gedrag willen veranderen is het juist daarom zo moeilijk (zie mijn blog over je gedrag veranderen). Gelukkig zijn onze  hersenen ook aanpasbaar, dus het kan wel (zie mijn blog over de plasticiteit van de hersenen).